«Υπατία»: Η εξωγήινη πέτρα μπορεί να είναι παλαιότερη από τον Ήλιο

Eίναι μια φαινομενικά ασήμαντη πετρούλα, ένα βότσαλο που το μήκος του δεν ξεπερνά τα 3,5 εκατοστά και το βάρος του τα 30 γραμμάρια, αλλά έχει ένα «βαρύ» όνομα. Βαφτίσθηκε από τους επιστήμονες «Υπατία», παίρνοντας το όνομα της διάσημης νεοπλατωνικής φιλοσόφου της Αλεξάνδρειας, η οποία υπήρξε η πρώτη γνωστή γυναίκα μαθηματικός και αστρονόμος της Δύσης, αλλά η σχέση της με τη Γη σταματά σε αυτό.

Η εν λόγω πέτρα που είχε βρεθεί στη νοτιοδυτική Αίγυπτο το 1996 και έκτοτε μελετάται, είναι όχι απλώς εξωγήινη, αλλά μια μοναδική περίπτωση. Το 2013 οι επιστήμονες είχαν συμπεράνει ότι η «Υπατία» έχει εξωγήινη προέλευση και το 2015 ότι δεν εμφανίζει ομοιότητες με οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη μας, είτε γηγενή πέτρα είτε μετεωρίτη εξ ουρανού. Κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε μέρος ενός τελείως ασυνήθιστου διαστημικού βράχου διαμέτρου μερικών μέτρων, που όταν έπεσε στη Γη, έγινε κομμάτια και έχει βρεθεί μόνο η «Υπατία».

Μια νέα επιστημονική μελέτη κατέληξε τώρα στην ακόμη πιο εντυπωσιακή εκτίμηση ότι η «Υπατία» - ή τουλάχιστον κάποια μέρη της - πιθανότατα είχαν σχηματισθεί προτού καν δημιουργηθεί το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Με άλλα λόγια, η «Υπατία» μπορεί να έχει ηλικία που ξεπερνά ακόμη και αυτή του Ήλιου μας, ενώ η προέλευσή της είναι άγνωστη, από πόσο μακριά δηλαδή στο διάστημα, πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, ξεκίνησε για να καταλήξει στη Γη.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωλογίας Γιαν Κράμερς του Πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωχημείας και κοσμοχημείας «Geochimica et Cosmochimica Acta», δήλωσαν ότι οι έως τώρα αναλύσεις επιβεβαιώνουν πως η «Υπατία» δεν μοιάζει με τους άλλους γνωστούς μετεωρίτες που έχουν πέσει στον πλανήτη μας.

Οι αναλογίες των χημικών στοιχείων που περιέχει, διαφέρουν από εκείνες που έχουν παρατηρηθεί σε πετρώματα στο ηλιακό σύστημά μας. Επιπλέον, ορισμένα «εξωτικά» επιμέρους υλικά που περιέχει και τα οποία δεν υπάρχουν στη Γη, φαίνεται να έχουν σχηματισθεί σε μια προ-ηλιακή εποχή, σε περιβάλλον με πολύ κρύες θερμοκρασίες (τουλάχιστον μείον 196 βαθμούς Κελσίου).

Μεταξύ άλλων, η «Υπατία» περιέχει ασυνήθιστο αλουμίνιο σε καθαρά μεταλλική μορφή, εξίσου ασυνήθιστα φωσφίδια, κόκκους αποτελούμενους από νικέλιο, φώσφορο και ελάχιστο σίδηρο (σε μια αναλογία που δεν υπάρχει στη Γη ή σε γνωστούς μετεωρίτες), ασυνήθιστη αναλογία άνθρακα προς πυρίτιο, υπερβολικά μεγάλη ποσότητα πολυαρωματικών υδρογονανθράκων κ.α.

Όλα αυτά μαζί συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η εν λόγω πετρούλα προέρχεται από υλικά που υπήρχαν στο διαστρικό χώρο, προτού καν σχηματισθούν ο Ήλιος και η Γη. Σύμφωνα με την κυρίαρχη επιστημονική θεωρία, το ηλιακό μας σύστημα και οι πλανήτες του δημιουργήθηκαν από ένα τεράστιο αρχαίο νέφος διαστρικής σκόνης, γνωστό και ως ηλιακό νεφέλωμα. Η «Υπατία» μπορεί να αποτελείται από αρχέγονα υλικά αυτού του νεφελώματος που «γέννησε» τον Ήλιο ή να προέρχεται από ακόμη πιο μακριά.

Η εξωτική πέτρα περιέχει μικροσκοπικά διαμαντάκια με διάμετρο 50 νανόμετρα (δισεκατομμυριοστά του μέτρου) έως δύο μικρόμετρα (εκατομμυριοστά του μέτρου). Τα διαμαντάκια αυτά πιθανότατα δημιουργήθηκαν από το σοκ που υπέστη η «μητρική» διαστημική πέτρα, όταν εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα με μεγάλη ταχύτητα.

Η «Υπατία» δεν έχει καν επίσημα ταξινομηθεί ως μετεωρίτης επειδή, παρόλο που χωρίς αμφιβολία προήλθε από το διάστημα, μόνο τέσσερα γραμμάρια από το αρχικό βάρος της έχουν απομείνει ακέραια, καθώς η υπόλοιπη πέτρα κόπηκε σε κομμάτια, που μοιράσθηκαν σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια ανά τον κόσμο για να μελετηθούν. Η Εταιρεία Μετεωριτών απαιτεί τουλάχιστον το 20% της αρχικής μάζας ενός διαστημικού βράχου να παραμένει ατόφια, προκειμένου να ταξινομηθεί επίσημα ως μετεωρίτης.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Πρόβα άμυνας Αποστολή της NASA θα επιχειρήσει να αναχαιτίσει αστεροειδή

Το DART θα είναι μια φιλόδοξη αμυντική άσκηση   (Φωτογραφία:  NASA/JHUAPL ) 

Λόρελ, Μέριλαντ

Σε μια φιλόδοξη πρόβα πλανητικής άμυνας, η NASA έδωσε το πράσινο φως για την αποστολή DART, ένα σκάφος που θα πέσει με ταχύτητα πάνω σε έναν μικρό αστεροειδή για να αλλάξει ελαφρώς την πορεία του.

«Το DART θα αποτελέσει κρίσιμο βήμα προκειμένου να δείξουμε ότι μπορούμε να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας από μελλοντικές προσκρούσεις αστεροειδών» δήλωσε ο Άντι Τσενγκ του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής (APL) στο Πανεπιστήμιο «Τζονς Χόπκινς», το οποίο θα αναλάβει την υλοποίηση και διαχείριση της αποστολής εφόσον αυτή προχωρήσει.

Στόχος της αποστολής θα είναι ένας διπλός αστεροειδής που θα πλησιάσει τη Γη το 2022 και ξανά το 2024. Το σώμα ονομάζεται Δίδυμος επειδή αποτελείται στην πραγματικότητα από έναν μικρό βράχο, διαμέτρου περίπου 160 μέτρων, ο οποίος κινείται σε τροχιά γύρω από έναν μεγαλύτερο αστεροειδή με διάμετρο γύρω στα 780 μέτρα.

Μετά την εκτόξευσή του, το DART (Double Asteroid Redirection Test, Δοκιμή Ανακατεύθυνσης Διπλού Αστεροειδή) θα πλησιάσει τον Δίδυμο και θα χρησιμοποιήσει σύστημα αυτόνομης στόχευσης για να θέσει τον εαυτό του σε πορεία πρόσκρουσης. Το σκάφος, που έχει μέγεθος ψυγείου, θα χτυπήσει τελικά το μικρότερο από τα δύο σώματα με ταχύτητα 6 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο.

Επίγεια τηλεσκόπια θα εξετάσουν στη συνέχεια αν η πρόσκρουση άλλαξε την τροχιά του μικρού αστεροειδή γύρω από τον μεγαλύτερο σύντροφό του.

Η τροχιά του ζεύγους γύρω από τον Ήλιο δεν θα αλλάξει.

Μέχρι σήμερα, η NASA έχει εντοπίσει γύρω στο 93% των αστεροειδών διαμέτρου άνω του ενός χιλιομέτρου που μπορούν να πλησιάσουν τη Γη.

Μετεωρίτες κατά την Αρχαιότητα

Οι μετεωρίτες αποτέλεσαν και αποτελούν όχι μόνο αντικείμενο λατρείας & θαυμασμού   από την προϊστορία έως σήμερα, αλλά και ένα χρηστικό μέσο στην  προσπάθειά του ανθρώπου για επιβίωση. Μέσω του καθαρού μετάλλου που του προσέφεραν, χρησίμευσαν στην δημιουργία οπλών,  και στην καλύτερη αντιμετώπιση του   αρχέγονου εχθρικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούσε και εξελίσσονταν. Μόλις στα τέλη του 19^ου αιώνα Ευρωπαίοι μελετητές συνειδητοποίησαν ότι οι μύθοι & οι δοξασίες που αναφέρονταν στα μετέωρα &  στους μετεωρίτες προϋπήρχαν των γνωστών αρχαίων πολιτισμών και αναφέρονταν ήδη από την εποχή  των πρωτόγονων ανθρώπων.   Αρχαίοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν στην Αμερική εδώ και πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια το μετεωριτικό μέταλλο  για την δημιουργία εργαλείων και όπλων  όπως θα δούμε παρακάτω. Ο ερχομός τους στην γη αποτελούσε πολλές φορές αφορμή  και λειτουργούσε ως προάγγελος  των γεγονότων που αυτοκράτορες, βασιλείς, στρατηγοί & θρησκευτικοί ηγέτες  σκόπευαν  να επιβάλλουν,    σημαδεύοντας την ιστορία των λαών τους. 

Τι πιο εντυπωσιακό άλλωστε από  μία εξαιρετικά  φωτεινή βολίδα σε κάθοδο,  με ταχύτητα που ξεπερνά τα 40χλμ. το δευτερόλεπτο, που συνοδεύονταν πάντοτε από ηχητικά φαινόμενα που ξεπερνούσαν κατά πολύ το φράγμα του ήχου και γινόταν αντιληπτά από πολύ μεγάλες αποστάσεις – περισσότερο από 250χλμ.- προκαλώντας τον φόβο, το θαυμασμό και δημιουργώντας την εντύπωση ότι επρόκειτο για οιωνούς που  δίνονταν στους ανθρώπους και  είχαν θεϊκή προέλευση.

 Στην Αρχαία Ελλάδα είχαν την ονομασία κεραύνιοι λίθοι, διότι οι Έλληνες πίστευαν ότι οι λίθοι αυτοί έπεφταν στη γη υπό την μορφή κεραυνών.  Αργότερα ο Πλίνιος τους αναφέρει σαν Lapis Fulminis, και σημειώνει πως οι λίθοι αυτοί κατά την πτώση τους, έσχιζαν δένδρα και βράχους, και φόνευαν ανθρώπους και ζώα. 

Στην λαϊκή γλώσσα είχαν την ονομασία «αστροπελέκια» ή «σπεκλάρια».     Στην κατηγορία των κεραύνιων λίθων, κατατάσσεται  και ο όρος «βαίτυλοι». Οι βαίτυλοι είχαν σχήμα τσεκουριού, κώνου ή παραλληλεπιπέδου, και ήταν αντικείμενο στην «λιθολατρεία», κυρίως στους σημιτικούς λαούς. Στην Παλαιά Διαθήκη (Γένεσις  Κεφάλαιον ΚΗ) αναφέρεται η λατρεία των λίθων στην περιγραφή του ονείρου του Ιακώβ. Ο Ιακώβ, αποκοιμήθηκε σε ένα λίθο, και είδε σε όνειρο μία σκάλα όπου ανεβοκατέβαιναν άγγελοι. Ο Ιακώβ συνομίλησε με τον Θεό, και μόλις ξύπνησε, απέδωσε την συνομιλία του με τον Θεό, στον λίθο που χρησιμοποίησε ως προσκέφαλο. Τον λίθο αυτόν αργότερα τον μετέτρεψε σε βωμό.  Οι βαίτυλοι περιγράφονται επίσης στα παλαιά κείμενα σαν «αερόλιθοι, οίτινες έπιπτον περιφλεγείς εκ του ουρανού».  

Ο Αισχύλος αναφέρει στον Προμηθέα Δεσμώτη, ότι κάθε φορά που ο Δίας εκνευρίζονταν με τους ανθρώπους , εξαπέλυε βροχή από πέτρες κάτω στην γη. Σύμφωνα  με τον Ρωμαίο επικό ποιητή Βιργίλιο στην Αινειάδα περιγράφεται μία πύρινη βολίδα  που αποτέλεσε  μήνυμα από τους θεούς για την επικείμενη πτώση της Τροίας .

Κατά την αρχαιότητα οι άνθρωποι παρομοίαζαν βολίδες και μετέωρα στην Μέση Ανατολή με διάφορα ζώα , όπως λιοντάρια, σκύλους και τσακάλια, στην αρχαία Ελλάδα με γίδες , στις γερμανικές φυλές περιγράφονται ως φίδια  και δράκοντες  ή ακόμα μπορούσαν να πάρουν και την μορφή ζωόμορφων δαιμόνων. Στην Μεσοποταμία ο Βjorkman αναφέρει ότι δεν έχουν βρεθεί ως τώρα αποδείξεις  πως οι μετεωρίτες  θεωρούνταν ως ιδιαίτερης αξίας αντικείμενα, άλλωστε οι Μεσοποτάμιοι δεν είχαν αναγνωρίσει καμία άμεση σχέση μεταξύ των μετεώρων & των μετεωριτών. Σε αντίθεση στην ελληνορωμαϊκή εποχή η λατρεία των μετεωριτών πρέπει να θεωρείται ως δεδομένη, μια και αναφέρετε από αρκετούς ιστορικούς και χρονογράφους της εποχής, καθώς  είναι και αποτυπωμένη σε πληθώρα αρχαίων νομισμάτων & μεταλλίων  από τον 3 Π.Χ.  έως και τον 3 Μ.Χ. αιώνα. 

Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα σε ορισμένα αρχαιοελληνικά νομίσματα είναι ο Ομφαλός , ένα κυλινδρικό βάθρο του οποίου το επάνω μέρος σχηματίζει ένα ημισφαίριο ή ένα κώνο όπου στηρίζονταν μία ιερή πέτρα, πολλές φορές  ένας μετεωρίτης. Μάλιστα σύμφωνα με ορισμένους Κλασικούς   μελετητές, όπως ο H. A. Newton (1897) από το Yale η σχηματική παράσταση από πτυχές και κοιλότητες στην επιφάνεια των περισσότερων ομφαλών ήταν καλλιτεχνική αναπαράσταση της επιφάνεια ενός σιδηρομετεωρίτη που είναι γεμάτη με κοιλότητες (regmaglypts), αποτέλεσμα της πορείας του μέσα από την γήινη ατμόσφαιρα. Ακόμα και ο O.C. Farrington (1900), έφορος του Field Columbian Museum of Meteorites συμφωνούσε με την άποψη αυτή.

Γνωστές τοποθεσίες όπου υπάρχουν πιθανές αναφορές σχετικά με την λατρεία μετεωριτών στην Αρχαία Ελλάδα είναι ο Ναός της Άρτεμης στην Έφεσο της Μικράς Ασίας, ο οποίος είχε κατονομαστεί τον 2 Π.Χ. αιώνα ως ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα με την παράδοση  το προσωπείο της Θεάς Άρτεμις  είχε πέσει από τον ουρανό.  Αργυροχόοι στην Έφεσο είχαν κατασκευάσει ομοιώματα της πέτρας αυτής από πολύτιμα μέταλλα και ορυκτά. Σύμφωνα με τον Wainwright  οι  επικουρικοί ναοί της Άρτεμις στην Πέργη, την Πόβλα και την Πισιδία αντικαθιστούσαν και αντιπροσώπευαν τον μετεωρίτη της Εφέσου.

Στην Μικρά Ασία υπήρχαν τρεις ναοί αφιερωμένοι στην Θεά Αφροδίτη , οι οποίοι είχαν σύνδεση με πιθανούς μετεωρίτες, ο ένας ήταν στα  Άβακα   μία ιερή τοποθεσία όχι μακριά από την Βίβλο , όπου αναφέρεται ότι αποτελούσε την δεύτερη τοποθεσία. Στο νησί της Πάφου κοντά στην Κύπρο αναφέρεται ότι βρίσκονταν η τρίτη τοποθεσία. Τα  Άβακα θεωρήθηκαν ως ιερός τόπος από τότε που η έπεσε η Ουρανία Αφροδίτη με την μορφή «φωτιάς από ένα αστέρι». Η Αφροδίτη στους δύο άλλους ναούς που ήταν αφιερωμένοι σε αυτήν , στην Βίβλο και την Πάφο αντιπροσωπεύονταν και εδώ από έναν Ομφαλό, έναν επιμήκη   κώνο μέσα σε ένα ναό με δύο κολόνες. 

Τέλος στον ιερό ναό στους Δελφούς ο Ρωμαίος Παυσανίας γύρω στο 180 Μ.Χ. περιγράφει τον Ομφαλό που βρίσκονταν εκεί ως μία πέτρα μεσαίου μεγέθους , την οποία επάλειφαν με λάδι σε καθημερινή βάση και κατά την διάρκεια εορτών καλύπτονταν με μάλλινο περίβλημα. Σύμφωνα με τον μύθο που αναφερόταν στην τοποθεσία των Δελφών, ο Κρόνος  είχε καταβροχθίσει και τους τέσσερις υιούς που του γέννησε η Ρέα (Κυβέλη)  για να μην του πάρουν την εξουσία. Αλλά όταν γέννησε τον Δία  του έδωσε να καταπιεί μία πέτρα αντί για το νεογέννητο βρέφος, προστατεύοντας έτσι το παιδί της. Σύμφωνα πάντοτε με την ελληνική μυθολογία όταν ο Δίας εκθρόνισε τον Κρόνο, αυτός ξέρασε την πέτρα , την οποία κατόπιν είτε ο Κρόνος είτε ο Δίας πέταξαν από τον ουρανό στη γη. 

Το σημείο που η πέτρα έπεσε χαρακτηρίστηκε  ως το κέντρο της γης .

(απόσπασμα από το βιβλίο: “Μετεωρίτες – Η Πορεία για  Γνώση από την Αρχαιότητα έως Σήμερα” -copyright 2011)