Η άλλη όψη του Παρθενώνα...

Η μεγέθυνση της ανωτέρω φωτογραφίας όπου φαίνεται καλύτερα η καμπυλότητα του στυλοβάτου. Ο Παρθενών, το αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό αριστούργημα της ελληνικής κλασσικής περιόδου πέρα από την λαμπρότητα που εκπέμπει, ακόμη και στην κατάσταση όπου βρίσκεται σήμερα, μαγνητίζει τους μελετητές όλου του κόσμου με τις πρωτοποριακές για την εποχή εκείνη, αρχιτεκτονικές του ιδιαιτερότητες : την καμπυλότητα των γραμμών του και τις προοπτικές οπταπάτες (οφθαλμαπάτες). Αυτή την άλλη όψη του Παρθενώνος, την άγνωστη κυρίως στο ευρύ κοινό , θα προσπαθήσουμε να αποκαλύψουμε. Οι γραμμές του Παρθενώνος, είτε οριζόντιες, είτε κάθετες, δίδουν όλες την εντύπωσιν της ευθείας. Και όμως ουδεμία απολύτως οριζόντια ευθεία και ουδεμία αυστηρώς κάθετος υπάρχει. Ανάλογος είναι η καμπυλότης των επιστυλίων ( η μαρμάρινη δοκός που τοποθετείται πάνω στους στύλους ) . Με τας ελαφροτάτας ταύτας καμπυλώσεις τας οποίας πρώτος εμελέτησεν ο Άγγλος Penrose ( 1851 ), το μέγα οικοδόμημα αποκτά μίαν ελαστικότητα και ένα φτερούγισμα προς τα άνω. (Σχέδιο 2) Η επιφάνεια του στυλοβάτου ( η βάση όπου πατούν οι κίονες ) έχει μίαν ελαφροτάτην έξαρσιν εις εκάστην μακράν πλευράν, εις το μέσον, μετρούσαν μόλις 8 εκατοστά του μέτρου, τα οποία σβήνουν και χάνονται ομαλά μέσα εις τα 70 περίπου μέτρα του μήκους του στυλοβάτου. Οι δε κίονες ενώ βαίνουν από της βάσεως προς το κιονό- κρανον λεπτυνόμενοι, ολίγον προ του μέσου υφίσταται μίαν αρκετά αισθητή εξόγκωσιν, την οποίαν οι αρχαίοι Έλληνες ωνόμαζαν " ένταση " , η οποία δημιουργεί επίσης καμπυλότητα ( ΕΙΚ.5 ). Κατά τον 1ον μ.Χ. αιώνα ο μαθηματικός Ηλιόδωρος ο Λαρισαίος ( ή ο υιός του Δαμι- ανός ) έγραψε, ότι κάθε ευθύγραμμος κύλινδρος φαίνεται ισχνότερος κατά το μέσον και έχει ανάγκη παχύνσεως, ώστε να αποφευχθεί η άσχημη αυτή αισθητική εντύπωση. Πλην τούτου οι κίονες κλίνουν ελαφρώς προς τα μέσα , εις τρόπον ώστε εάν νοερώς τους επεκτείνωμεν εις το άπειρον, θα σχηματισθή πυραμίδα.( φανταστική απεικόνιση, σχέδιο 4 ) Το επιστύλιο παρουσιάζει στο σύνολό του μείωση προς τα άνω και σχήμα στενουμένου τραπεζίου. Η προς τα έσω κλίσις της εξωτερικής επιφανείας του επιστυλίου, η οποία συνεχίζεται και εις την ζωοφόρον ( η ανάγλυφη ταινία πάνω από το επιστύλιο ) ή εις τα τρίγλυφα και τις μετόπες, αποδεικνύει την επικρατούσα εις όλο το κτίριο μείωση δηλαδή την στένωση αυτού προς τα άνω. Πρέπει δε να σημειωθεί, ότι η μείωση αυτή δεν εξυψώνει μόνο το κτίριο, αλλά έχει ως αποτέλεσμα να καταβιβάζει το κέντρο βάρους αυτού προς την γη, και ένεκα τούτου να καθιστά απαραίτητο την ύπαρξη καμπυλότητας εις τον στυλοβάτη, ίνα ούτος δια μιας ανώσεως, το αναβιβάσει, αισθητικώς υψηλότερον. ! Αφ` ετέρου η προς τον σηκόν ( εσωτερικόν του ναού ) κλίση όλων των κιόνων, αντιδρώσα προς την άνωση του στυλοβάτου τείνει να ανοίξει το κτίριο προς τα άνω, δίκην ριπιδίου ( κατά το σχήμα της βεντάλιας ). Οι παρατιθέμενες εικόνες παριστώσιν η μεν Α την οφθαλμαπάτη, στην περίπτωση που οι γραμμές του Παρθενώνος θα ήταν ευθείες, η δε Β την δια της προς τα έσω κλίσεως των κιόνων και της καμπυλότητος του στυλοβάτου, διόρθωσιν αυτής. Όσον αφορά και το ολικό μήκος του επιστυλίου των στενών πλευρών, τούτο είναι μικρότερο του μήκους του στυλοβάτου. Προς την ελαφροτάτην ταύτην φοράν προς τα μέσα αντιδρά η στέγη με τα γείσα, η οποία χύνεται ελαφρώς λοξά προς τα έξω. Ο αρχιτέκτων Βιτρούβιος κατά τον 1ον π.Χ. αιώνα αφ` ετέρου λέγει ρητώς, ότι η διόγκωση του κίονος εκδηλώνει σαφέστερα τις εσωτερικές του κορμού δρώσες δυνάμεις του και αντεπεξέρχεται εις την πίεση των υπέρθεν μερών. Ώστε και η όλη διαμόρφωση του κίονος είναι ανθρωπομορφική, έτσι και η ένταση του κορμού τους ανθρωπίνους μυς είχε ως πρότυπο. Η οπτική αυτή ψευδαίσθηση δικαιολογείται από την Φυσιολογία, επειδή οι οφθαλμοί του ανθρώπου, ένεκα της φυσικής θέσεως των βολβών του, συγκλίνουν κάτω και άνω του ορίζοντος για να παρατηρήσουν κάτι και μόνο όταν υφίσταται η εκ της εντάσεως εύρυνση βλέπουν τις πλευρές του κυλίνδρου κατακόρυφες και επομένως και τις πλευρές του κίονος ευθύγραμμες. Οι οφθαλμοί λοιπόν απαιτούν την ένταση του κίονος. (για παράδειγμα του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε τις ευθείες ως καμπύλες βλ. την προσθήκη στο κάτω τμήμα της παρούσας σελίδος) Προοπτική οπταπάτη, παράγεται και εκ της μειώσεως του δωρικού κορμού. Είναι γεγονός λέει ο Aug.Thiersch, διάσημος Γερμανός αρχιτέκτων και οπτικός εμπειρογνώμων, ότι η άνω διάμετρος κιόνων ισχυράς μειώσεως φαίνεται πάντοτε μεγαλυτέρα από όσον πράγματι είναι, καθώς και η εντύπωση προοπτικής μεγαλυτέρου ύψους του κορμού ! Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη οπταπάτη απαντάται στην περίπτωση μεγάλων διαστάσεων κιόνων και αυτό γιατί λόγω της φύσεως του οφθαλμού μας, η εκτίμηση των αποστάσεων για μεγάλης κλίμακος έργα είναι πολύ δυσκολοτέρα απ`ότι για μικράς κλίμακος. Όσο δε περισσότερο κοιτάζουμε προς τα πάνω τόσο ευκολότερα απατώμεθα. Το φως παιγνιδίζει κατά ποικίλους τρόπους, στο κυματοειδές ανάπτυγμα των ραβδωτών κιόνων, δημιουργώντας αντιθέσεις σκιοφωτισμού, οι οποίες τονίζουν τις ακμές και πλάθουν τον κύλινδρο του κορμού εμφαντικότερο. Τελικώς η απόκλιση αυτή από την ευθείαν προσδίδει εις ολόκληρον το αθάνατον έργον κάτι το χυμώδες μιας ζώσης βλαστήσεως. Οι αρχιτέκτονες Ικτίνος, Καλλικράτης και Καρπίων για να επιτύχουν αυτό το μοναδικό αισθητικό αποτέλεσμα στηρίχθηκαν στα γερά θεμέλια της υψηλής επιστημονικής γνώσεως που ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ κατέκτησε μέσα στους αιώνες τιμώντας παράλληλα το ρητό εκείνο : " Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν " Ομήρου Ιλιάδα Ζ΄, στίχ. 208 . Την επόμενη φορά λοιπόν που θα επισκεφθείτε τον Ιερό Βράχο της Ακροπόλεως μην αφεθείτε μόνο στην αισθητική μεγαλοπρέπεια του Παρθενώνος, ανακαλύψτε την !

Σείριος: Το μυστηριώδες άστρο

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Σείριος αποτέλεσε το πιστό σκυλί του κυνηγού Ωρίωνα. Τόσο το κυρίως αστέρι όσο και το μικρότερο που το συνοδεύει, ήταν η συντροφιά της αστρικής μυθολογίας της Μεσοποταμίας. Η περίπτωση του Κυνηγού Ωρίωνα, δελεάζει και τον πλέον απαιτητικό ενδιαφερόμενο για τη γνώση του γαλαξιακού στερεώματος.

Ο μύθος φέρει τον θεό του ήλιου Απόλλωνα να ζηλεύει τον Ωρίωνα, εξ αιτίας της αγάπης του για τη θεά Άρτεμη. Για να εξουδετερώσει τον φημισμένο κυνηγό, ο Απόλλωνας μηχανεύεται αγώνες τοξευτικής στους οποίους η θεά συμμετέχει και σκοτώνει άθελα της τον Ωρίωνα. Από τότε τον τοποθετεί σε τέτοιο σημείο στον νυχτερινό ουρανό ώστε να διακρίνεται και από τα δύο ημισφαίρια. Στη συνέχεια αποφασίζει να μην τον αφήσει μόνο. Τοποθετεί σχεδόν δίπλα του τον πιστό σκύλο Σείριο και άλλο ένα μικρότερο κουτάβι για να τον συντροφεύουν στην αστροπολιτεία.

Ιστορικά, πολλοί πολιτισμοί έχουν κατανοήσει την ξεχωριστή σημασία του συγκεκριμένου αστεριού. Λατρευόταν στην κοιλάδα του Νείλου πολύ πριν ιδρυθεί η Ρώμη και πολλοί αρχαίοι Αιγυπτιακοί ναοί κατασκευάστηκαν προσανατολισμένοι έτσι ώστε το φως από το αστέρι να μπορεί να διαπεράσει τους εσωτερικούς βωμούς τους. Οι Αιγύπτιοι βάσισαν το ημερολόγιο τους στο Σείριο ενώ οι Έλληνες το συνέδεσαν με τη θερμότητα του καλοκαιριού. Οι ημέρες των σκυλιών το καλοκαίρι, ήταν κατά την αρχαιότητα στην Αίγυπτο οι 40 πιο ζεστές ημέρες του χρόνου.
Ο Σείριος συσχετίστηκε με τον Αιγυπτιακό θεό Ανούβη που είχε όψη τσακαλιού και που ήταν ο κύριος εκφραστής των νεκρικών ιεροτελεστιών, ζυγίζοντας τις ψυχές και απονέμοντας δικαιοσύνη. Άλλοι τον παρομοίωσαν με τον φοβερό Κέρβερο, το τρικέφαλο σκυλί που σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία φύλαγε τις πόρτες του Άδη. Υπάρχουν όμως μερικά άλυτα μυστήρια σχετικά με το άστρο. Οι αρχαίες παρατηρήσεις το περιγράφουν ως κόκκινο όταν σήμερα γνωρίζουμε ότι ο Σείριος Α είναι γαλαζωπό λευκό. Η απόκλιση αυτή στο χρώμα απορρίπτεται από τους αστρονόμους, λόγω του ότι το χρονικό διάστημα χιλιάδων ετών είναι πολύ σύντομο για πιθανή χρωματική αλλαγή. Άλλωστε δεν έχει παρατηρηθεί κάποια πιθανή εξέλιξη από κάποιο νεφέλωμα που θα μπορούσε να προκαλέσει την οποιαδήποτε τροποποίηση.

Η ΦΥΛΗ ΝΤΟΓΚΟΝ

Στο νότιο Μαλί (πρώην Γαλλικό Σουδάν), εκεί που ο ποταμός Νίγηρας παρουσιάζει μεγάλη καμπή, ζει μια φυλή που την αποτελούν φτωχοί αγρότες, οι Ντογκόν. Οι σπηλιές των βουνών Χομπορί στην περιοχή Μόπτι είναι οι κατοικίες τους, ενώ οι κοντινότερες πόλεις είναι το Τιμπουκτού στα βόρεια και η πρωτεύουσα της Άνω Βόλτας Ουαγκαντούγκου στο νότο. Οι Ντογκόν λέγεται ότι κάποτε ήταν μέρος της φυλής Μαντίγκο που αρνήθηκε να εξισλαμιστεί στα τέλη του 17ου αιώνα και κατέφυγε στις σπηλιές για το λόγο αυτό. Η Δυτικοαφρικανική αυτή φυλή έχει αρκετά κοινά σημεία με τις υπόλοιπες της περιοχής. Η μεγάλη διαφορά όμως εστιάζεται στην αξιοσημείωτη προσήλωση στα έθιμα και τις παραδόσεις και ιδιαίτερα στη διατήρηση της θρησκευτικής τους μυστικότητας και πίστης. Οι πανάρχαιες λατρευτικές παραδόσεις τις φυλής και τα μυστικά που κατέχουν, εντυπωσιάζουν τον άνθρωπο των σύγχρονων και πολιτισμένων χωρών. Οι Ντογκόν έχουν ως αρχή και πυξίδα ένα άστρο που σε καμία περίπτωση δεν είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού και που πολύ δύσκολα εντοπίζεται ακόμα και με το τηλεσκόπιο.

Οι έρευνες για το άστρο αυτόεξασφάλισαν φωτογραφικό υλικό μετά το 1970. Οι Γάλλοι ανθρωπολόγοι που το 1930 επισκέφθηκαν τη φυλή έμειναν έκθαμβοι όταν οι Ντογκόν τους μίλησαν για το περίεργο φωτεινό ουράνιο σώμα που μόνο εκείνοι μπορούσαν να διακρίνουν, εξηγώντας τους ότι τις πληροφορίες πήραν από εξωγήινους επισκέπτες που ήρθαν από άγνωστο αστρικό σύστημα.
Η περιγραφή του συγκεκριμένου αστεριού οδήγησε τους αστρονόμους στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για τον Σείριο Β’ που οι άνθρωποι της φυλής αποκαλούσαν Πο Τολό
Το 1844 οι τότε αστρονόμοι παρατήρησαν ορισμένες ανωμαλίες στις κινήσεις του κυρίως αστεριού (Σείριου Α’) και υποπτεύθηκαν ότι μπορεί να υπάρχει και άστρο συνοδός, του οποίου η έλξη βαρύτητας πιθανόν να το επηρέαζε.

Γύρω στο 1862 και μετά από αρκετά χρόνια επίμονης έρευνας, άρχισε να διακρίνεται αμυδρά το δεύτερο αστέρι που ήταν όμως αρκετά πιο μικρό για να μπορεί να ασκεί έλξη στο μεγαλύτερο που είναι σε μέγεθος διπλάσιο από τον δικό μας ήλιο και τουλάχιστον 20 φορές πιο ακτινοβόλο.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο Σείριος Β’ είναι ένας «Λευκός νάνος» που διαφέρει όμως από τα αστέρια της ίδιας κατηγορίας λόγω του ότι αν και μικροσκοπικός, είναι τόσο βαρύς που μπορεί να ασκεί έλξη βαρύτητας πάνω στον κυρίως Σείριο. Μάλιστα οι Ντογκόν ονομάζουν το άστρο Πο Τολό. Τολό σημαίνει στη διάλεκτο τους αστέρι και Πό ονομάζουν έναν εξαιρετικά μικρό σπόρο φυτού. Θέλουν με τη σύνθετη αυτή λέξη να δώσουν με τον πιο απλό και έντονο τρόπο, το στίγμα του. Ο Πο Τολό (Σείριος Β’) είναι για αυτούς το πιο μικροσκοπικό αστέρι αλλά παράλληλα και το πιο βαρύ. Τόσο βαρύ που ούτε όλα τα πλάσματα του κόσμου μαζί, δε μπορούν να το σηκώσουν. Το χρώμα του είναι λευκό και η τροχιά του ελλειπτική. Οι άνθρωποι της φυλής πιστεύουν ότι πραγματοποιεί μια περιστροφή γύρω από τον Σείριο κάθε 50 έτη και μάλιστα διοργανώνουν ειδική τελετή για να τιμήσουν τη μνήμη αυτού του γεγονότος.

Οι Ντογκόν όμως αναφέρονται και στην ύπαρξη ενός τρίτου άστρου επίσης στο Σείριο το οποίο ονομάζουν Έμε Για «Θηλυκό Ζαχαρόχορτο». Ακόμα δίνουν στοιχεία για τον μοναδικό δορυφόρο που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το αστέρι. Η Αστρονομία δεν έχει ερευνήσει ακόμα την ύπαρξη και αυτού του τρίτου αυτόφωτου ουράνιου σώματος.

Επιπλέον αίσθηση έχουν προκαλέσει στο Μαλί οι ικανότητες των Χογκόν (ιερείς των Ντογκόν). Δρώντας ως θεραπευτές, έχουν δώσει ίαση κυρίως σε πολλές δύσκολες διανοητικές ασθένειες. Οι Χογκόν θεραπεύουν αναμεταδίδοντας στον ασθενή την απίστευτη εσωτερική τους ενέργεια και δύναμη με τη χρήση της Αστρονομικής τους γνώσης. Πιστεύουν ότι σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχεί και ένα συγγενικό άστρο που πάντα τον ακολουθεί. Αν σε ένα δεδομένο χρόνο είναι δυνατή η γνώση για τη συγκεκριμένη θέση του αστεριού, τότε η κάθε ασθένεια μπορεί να θεραπευτεί.

Οι αστρονομικές γνώσεις των Ντογκόν εκπλήσσουν ακόμα και τον ικανότερο εξειδικευμένο επιστήμονα. Πέρα από το Σείριο, είναι άριστοι γνώστες του ηλιακού συστήματος. Γνωρίζουν ότι ο Κρόνος διαθέτει δακτυλίους και ότι ο Δίας έχει τέσσερις σελήνες. Είναι επίσης γνώστες της τροχιάς των πλανητών γύρω από τον Ήλιο. Μάλιστα στην καθημερινή τους ζωή, καθοδηγούνται από τέσσερα ημερολόγια για τον Ήλιο, τη Σελήνη, το Σείριο και την Αφροδίτη.

Από πού όμως άντλησαν όλες αυτές τις γνώσεις είναι απορίας άξιο. Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι οι πληροφορίες τους προέρχονται από τους Νόμμος (περίεργα αμφίβια όντα που έφτασαν στην γη από τον Σείριο). Μιλώντας με λεπτομέρειες περιγράφουν και το παράξενο μέσο που τους μετέφερε στα νοτιοανατολικά της περιοχής τους. Κατόπιν ένα ον με τέσσερα πόδια τράβηξε το σκάφος προς μια κοιλότητα που τη γέμισε με νερό μετατρέποντας την σε λίμνη.

Η παρουσία τους στη γη σύμφωνα με τους Ντογκόν είχε να κάνει με τη σωτηρία του κόσμου. Τα αμφίβια αυτά όντα έμοιαζαν περισσότερο με ψάρια παρά με ανθρώπους. Οι Ντογκόν παρουσιάζουν τους Νόμμος ως λυτρωτές και πνευματικούς φύλακες. Θεωρούν ότι ο αρχηγός τους σταυρώθηκε και αναστήθηκε. Στο μέλλον πιστεύουν ότι θα τους επισκεφθεί και πάλι με ανθρώπινη μορφή. Στη συνέχεια θα ξαναπάρει την αρχική όψη του αμφίβιου και θα κυβερνήσει τον πλανήτη από τα νερά
Οι περιγραφές αυτές σχετίζονται με άλλες που υπάρχουν στις αρχαίες γραφές της Βαβυλώνας. Εκεί δεν ονομάζονται Νομμος αλλά «Οάννες». Πρόκειται για αμφίβια όντα που ήρθαν στον πλανήτη για να σώσουν τον κόσμο. Το περίεργο ωοειδές μέσο μεταφοράς τους προσθαλασσώθηκε στην Ερυθρά θάλασσα. Οι Οάννες ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί ψάρια και οι Βαβυλώνιοι τους θεωρούσαν ημίθεους. Από αυτούς αποκόμισαν τις μετέπειτα πλούσιες αστρονομικές τους γνώσεις.

Μπορούν άραγε οι Νόμμος να συσχετιστούν με τους Οάννες; Η απάντηση έρχεται από τους ίδιους τους Ντογκόν που υποστηρίζουν ότι η περιοχή στην οποία ζούν δεν αποτελεί την κοιτίδα τους. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι κατάγονται από τους Βέρβερους φυλή που δεν είχε συγκεκριμένη πατρογονική εστία. Οι τακτικές νομαδικές μετακινήσεις τους κατά το παρελθόν, τους μετατόπισαν από τη Λιβύη που δρούσαν τον 1ο πχ αιώνα προς τα νότια. Εκεί έγιναν ένα με τους ιθαγενείς και εδραιώθηκαν γύρω στο 1000μχ.

Αν οι Ντογκόν έφτασαν στο Μαλί από τη Λιβύη, περιοχή πλησιέστερη στην Ερυθρά θάλλασα και στη Μεσοποταμία τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι Οάννες και Νόμμος είναι το ίδιο και το αυτό. Παρότι όμως ο γεωγραφικός συσχετισμός μπορεί να γίνει εφικτός, εξακολουθεί να μας απασχολεί το ερώτημα πως οι Αιγύπτιοι που κατοικούσαν ανάμεσα στις δύο περιοχές δεν γνώριζαν κάτι σχετικό.
Το μυστήριο υφίσταται και η λάμψη του Σείριου εξακολουθεί να εκπέμπει περίεργα σήματα. Είναι η περιοχή του αστεριού χώρος προέλευσης εξωγήινων όντων; Άραγε από εκεί ήρθαν στη γη οι προπάτορες του ανθρώπινου γένους; Δε μένει παρά να στρέψουμε το βλέμμα μας στο νυχτερινό ουρανό για να παρατηρήσουμε την έντονη και γεμάτη μυστήριο λάμψη του. Μια λάμψη που υπερκαλύπτει τον μικρό αμυδρό αλλά μεστό από ερωτηματικά σύντροφό του.