Το χειρόγραφο του Βόινιτς, το πιο μυστηριώδες βιβλίο του κόσμου, είναι ένα κρυπτογραφημένο έργο του 15ου αιώνα το οποίο έχει γραφεί σε μια άγνωστη γλώσσα ή με κάποιο κώδικα. Το βιβλίο περιέχει καλλιγραφικά γράμματα και σκίτσα από περίεργα φυτά και γυμνά πορτρέτα, στοιχεία που έχουν προσελκύσει πολλούς ερευνητές. Τελικά, μια μικρή ισπανική εταιρεία θα τυπώσει ακριβή αντίγραφα του χειρόγραφου έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση σε αυτό περισσότεροι άνθρωποι.
Το χειρόγραφο Βόινιτς (Voynich) είναι ένα εικονογραφημένο βιβλίο με ακατανόητο περιεχόμενο. Θεωρείται ότι γράφτηκε πριν από αρκετούς αιώνες από κάποιον άγνωστο συγγραφέα, που χρησιμοποίησε ένα άγνωστο σύστημα γραφής και ακατανόητη γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας του το χειρόγραφο αποτέλεσε αντικείμενο εντατικής μελέτης από πολλούς επαγγελματίες και ερασιτέχνες κρυπταναλυτές, μεταξύ των οποίων μερικοί από τους κορυφαίους Αμερικανούς και Βρετανούς αποκρυπτογράφους του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου. Κανείς τους όμως δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει έστω και μια λέξη.
Το βιβλίο είναι γνωστό με το όνομα του πολωνοαμερικανού παλαιοβιβλιοπώλη Βίλφριντ Βόινιτς (Wilfrid Voynich), ο οποίος το αγόρασε το 1912. (Πηγή: Wikipedia)
Από τη στιγμή που ο Βόινιτς αγόρασε το χειρόγραφο αυτό στην Ιταλία, και τράβηξε το ενδιαφέρον του κοινού, αρκετοί ειδικοί από διάφορους επιστημονικούς τομείς προσπάθησαν να… βγάλουν μια άκρη με αυτό!
Οι κρυπτογράφοι να το αποκρυπτογραφήσουν, οι γλωσσολόγοι να καταλάβουν ποια είναι η βασική γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και οι βοτανολόγοι να ταυτοποιήσουν τα φυτά που είναι ζωγραφισμένα στις κιτρινισμένες σελίδες του.
Ελάχιστοι ισχυρίζονται ότι καταλαβαίνουν κάποιες από τις λέξεις που περιλαμβάνονται μέσα σε αυτό.
Από αυτούς, ο καθηγητής Stephen Bax είναι ίσως εκείνος που ενδεχομένως να έχει κάνει κάποια πρόοδο γύρω από το θέμα, γράφει ο Rich McCormick στο The Verge.
Ο Bax, καθηγητής εφαρμοσμένης γλωσσολογίας στο πανεπιστήμιο του Bedford, ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι έχει αποκωδικοποιήσει προσωρινά 10 λέξεις και προσδιορίσει κατά προσέγγιση τον ήχο 14 συμβόλων που περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο.
Αν οι εκτιμήσεις του είναι σωστές, θα είναι οι πρώτες λέξεις που θα έχουν αποκρυπτογραφηθεί από τότε που ο Βόινιτς ανακάλυψε το βιβλίο. Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι «είναι το εφαλτήριο για την πλήρη αποκωδικοποίηση και την ενδεχόμενη αποκρυπτογράφηση του χειρογράφου στο σύνολό του».
Σχεδόν όσα γνωρίζουμε για το χειρόγραφο αυτό, δεν είμαστε σίγουροι ότι τα γνωρίζουμε στα σίγουρα. Είναι ένας κώδικας που «στολίζεται» με εικονογραφήσεις από παράξενες φιγούρες και φυτά, η ηλικία του οποίου χρονολογείται κάπου ανάμεσα στο 1404 και το 1438 και θα μπορούσε να προέρχεται από την Ιταλία της Αναγέννησης.
Ωστόσο, καμία από τις υπάρχουσες θεωρίες για την προέλευσή του δεν είναι αποδεκτή.
Πριν από μία δεκαετία, κυκλοφόρησαν φήμες ότι το χειρόγραφο αυτό ήταν στην πραγματικότητα μια απάτη, και πως είχε γραφτεί πολλά χρόνια μετά. Επίσης, ότι μπορεί να προερχόταν από το Μεξικό. Ή ότι αποτελούσε ένα φιλοσοφικό πείραμα, ένα έργο τέχνης, ή σύμφωνα με τον θεωρητικό φυσικό Andreas Schinner «κάτι που έγραψε ένας αυτιστικός μοναχός, ο οποίος υποσυνείδητα ακολούθησε έναν περίεργο μαθηματικό αλγόριθμο στο κεφάλι του». Για κάποιους άλλους, δε, το είχαν γράψει εξωγήινοι.
Ο καθηγητής Bax πιστεύει ότι το χειρόγραφο αυτό -το οποίο μπορεί κανείς να «διαβάσει» στο διαδίκτυο στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Γέιλ- είναι τόσο παλιό, όσο έχουν εκτιμήσει οι ειδικοί με τη μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα.
Η μέθοδος που χρησιμοποίησε ο ίδιος για την αποκρυπτογράφηση των 10 λέξεων και των 14 ήχων, είναι παρόμοια με αυτή που χρησιμοποίησαν οι Jean-François Champollion και Thomas Young, που ήταν οι πρώτοι που κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά.
Ο Bax ταίριαξε λέξεις που εμφανίζονται να συνδέονται με συγκεκριμένες ζωγραφιές στο χειρόγραφο –επτά φυτά και έναν αστερισμό- και τις συνέδεσε με τα ονόματα από πράγματα που έμοιαζαν παρόμοια σε άλλες γλώσσες.
Έτσι, κατάφερε να βρει συνδέσεις ανάμεσα σε γνωστές γλώσσες και το μυστηριώδες κείμενο, που του επέτρεψαν να αποκρυπτογραφήσει λέξεις όπως «ταύρος» και «κόλιανδρος» στο 600 ετών χειρόγραφο.
Ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι το χειρόγραφο αυτό δεν αποτελεί φάρσα ή απάτη, λέγοντας ότι «ίσως αποτελεί μια διερευνητική πραγματεία για τη Φύση».
Ωστόσο, δε συμφωνούν όλοι με τη «διάγνωσή» του.
Ο Nick Pelling, ένας από τους γνωστούς συγγραφείς γύρω από το συγκεκριμένο χειρόγραφο, αναφέρει ότι οι υποθέσεις του Bax είναι «υποκειμενικές, ουσιαστικά ανεφάρμοστες και γελοίες».
Ο καθηγητής απάντησε στις «κατηγορίες» του λέγοντας ότι ο Pelling «απέτυχε να διαβάσει προσεχτικά τη μελέτη του και κατέληξε σε λανθασμένα συμπεράσματα».
Ο Arthur Tucker, από το τμήμα Γεωργίας του πανεπιστημίου του Delaware στις ΗΠΑ, συμφωνεί ότι οι ταυτοποιήσεις φυτών που έκανε ο Bax «ήταν αφελείς και ως επί το πλείστον λάθος».
Και οι έριδες γύρω από το χειρόγραφο Βόινιτς συνεχίζονται…
Από την ανακάλυψή του, οι ερευνητές έχουν ακολουθήσει πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά την αποκρυπτογράφησή του και όχι μόνο.
Από τη στιγμή που το βρήκε ο Βόινιτς, και ο ίδιος φρόντισε να… «βάλει το δαχτυλάκι του» γύρω από το μυστήριο που το περιβάλλει λέγοντας πως ο ίδιος το ανακάλυψε μέσα σε ένα αρχαίο κάστρο στη νότια Ευρώπη.
Στη συνέχεια έδωσε το έγγραφο στον William Newbold, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, για να το αποκρυπτογραφήσει. Ο Newbold πεπεισμένος ότι τα «μικρά ορνιθοσκαλίσματά του έκρυβαν το κλειδί για τα μυστικά του», πέρασε τα τελευταία του χρόνια με την επιβαρυμένη όρασή του προσπαθώντας με έναν μεγεθυντικό φακό να καταλάβει το περιεχόμενό του.
Τον Newbold ακολούθησε ο William Friedman, ο οποίος είχε βοηθήσει στην αποκωδικοποίηση των ιαπωνικών μεταδόσεων κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ίδιος βοήθησε στη συνέχεια στην ίδρυση της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας και έγινε ο πρώτος κρυπτολόγος αυτής. Ούτε αυτός όμως κατάφερε να κάνει τη δική του «μετάφραση» του κειμένου.
Τα παράτησε μετά από τρεις δεκαετίες, λέγοντας ότι είναι αδύνατο να αποκρυπτογραφηθεί.
Τη δεκαετία του 1970 με το χειρόγραφο ασχολήθηκαν καθηγητές όπως ο William Ralph Bennett, ο οποίος προσπάθησε να το αποκωδικοποιήσει με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Την ίδια περίοδο ο ερευνητής John Stojko πρότεινε ότι το χειρόγραφο ήταν γραμμένο σε μια τροποποιημένη έκδοση της ουκρανικής γλώσσας.
Ένα πάντως είναι σίγουρο: ότι το χειρόγραφο Βόινιτς ασκεί μεγάλη έλξη τόσο σε ακαδημαϊκούς, όσο και σε απλούς ερασιτέχνες.
Γλωσσολόγοι, κρυπτογράφοι, κρυπτοαναλυτές, αστρονόμοι, ιστορικοί, βοτανολόγοι… ακόμη και αυτοί που πιστεύουν ότι εξωγήινοι ήρθαν στη Γη το 15ο αιώνα και έγραψαν ένα βιβλίο: όλοι καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να κατανοήσουν ένα έγγραφο που αντιστέκεται σθεναρά, εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια, στο να αποκαλύψει τα μυστικά του!
Κατά το πέρασμα των καιρών, το χειρόγραφο αποτέλεσε αντικείμενο εντατικής μελέτης από πολλούς επαγγελματίες και ερασιτέχνες κρυπταναλυτές, μεταξύ των οποίων μερικοί από τους κορυφαίους Αμερικανούς και Βρετανούς αποκρυπτογράφους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κανείς τους όμως δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει έστω και μια λέξη.
Αυτές οι επανειλημμένες αποτυχίες έχουν κάνει το χειρόγραφο Βόινιτς ξακουστό στην ιστορία της κρυπτογραφίας. Το βιβλίο φυλάσσεται σε ειδική θυρίδα του πανεπιστημίου Γέιλ και η πρόσβαση σε αυτό ήταν μέχρι σήμερα απαγορευμένη.
Ωστόσο, ένας μικρός εκδοτικός οίκος της Ισπανίας εξασφάλισε τα δικαιώματα του βιβλίου ώστε να μπορέσει να το αντιγράψει και να το δημοπρατήσει, σύμφωνα με τη Guardian. Ήταν μια "μάχη", μάλιστα που διήρκησε 10 χρόνια, έως ότου να δοθεί η άδεια.
Όπως αναφέρει ο εκδότης του οίκου Siloe:
Είναι ένα βιβλίο με τέτοια αύρα μυστηρίου, που όταν το δει κανείς την πρώτη φορά, βιώνει ένα συναίσθημα που είναι πολύ δύσκολο να το περιγράψεις. Η δυνατότητα και μόνο, να το αγγίξεις είναι μια μοναδική εμπειρία. Και αυτό θέλω να προσφέρω στους αναγνώστες. Την δυνατότητα να το ζήσουν.
Καθώς λοιπόν μέχρι και σήμερα οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης του Γέιλ λαμβάνουν χιλιάδες email που υποστηρίζουν πως κάποιοι κατάφεραν να «σπάσουν» τον κώδικα, η ιδέα του να τυπωθεί και να διαθετηθεί στην αγορά και σε συλλέκτες, είναι ένα έξυπνο επιχειρηματικό πλάνο.
Ο εκδοτικός οίκος που ειδικεύεται στην αναπαραγωγή σπάνιων χειρογράφων θα διαθέσει προς πώληση 898 ακριβή αντίγραφα του χειρογράφου Βόινιτς και μάλιστα υπόσχεται να αντιγράψει ακόμη και τον παραμικρό λεκέ, την πιο μικρή τρύπα την παραμικρή λεπτομέρεια, για να δώσει την αίθηση της αυθεντικότητας.
Ο οίκος αναπαράγει πάντα 898 ακριβή αντίγραφα, για να προσφέρει κάτι το μοναδικό στους συλλέκτες, ενώ η τιμή του κάθε αντιγράφου θα ανέρχεται τα 7.000 με 8.000 ευρώ και ήδη 300 άτομα έχουν κάνει παραγγελία.
Οι θεωρίες
Με το πέρασμα των χρόνων, έχουν γεννηθεί αρκετές θεωρίες γύρω από το τι είναι αυτό το "περίεργο βιβλίο", ποιος το έγραψε και τι περιέχει.
Κάποιοι θεωρούν ότι το χειρόγραφο μπορεί να είναι από ένα απλό βοτανολόγιο. Αντιθέτα, κάποιοι άλλοι είναι πεπεισμένοι ότι είναι ένα αλχημιστικό ή αστρολογικό βοτανολόγιο το οποίο περιέχει μυστικά των αλχημιστών.
Για πολλά χρόνια η επικρατούσα θεωρία ήταν πως συγγραφέας του βιβλίου ήταν ο βρετανός καθολικός μοναχός και φιλόσοφος που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα μαθηματικά, Ρότζερ Μπέικον. Η θεωρία αυτή όμως καταρρίφθηκε όταν διαπιστώθηκε πως το βιβλίο είχε γραφτεί μεταξύ του 1404 και του 1438. Αρκετά μετά δηλαδή τον θάνατο του Μπέικον.
Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι το βιβλίο δεν φέρει τον τίτλο «Βόινιτς» αλλά έγινε γνωστό με αυτό το όνομα από το επίθετο του Πολωνοαμερικανού παλαιοβιβλιοπώλη Βίλφριντ Βόινιτς ο οποίος το αγόρασε το 1912.
Άλλοι ήθελαν το χειρόγραφο να ανήκει στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι δεδομένης της συνήθειας του να χρησιμοποιεί κώδικες για να αποφεύγει την Ιερά Εξέταση.
Άλλοι πιθανοί συγγραφείς είναι ο Τζων Ντη, μαθηματικός και αστρολόγος στην αυλή της Βασίλισσας Ελισάβετ Α' της Αγγλίας, ο Έντουαρντ Κέλλυ -Άγγλος πνευματιστής και αλχημιστής-, ο ιταλός αρχιτέκτονας της Αναγέννησης Αντόνιο Αβερλίνο και σύμφωνα με όσα λέγονται, σκοπός του χειρογράφου ήταν η μεταφορά στρατιωτικών μυστικών από τα ταξίδια του στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Η ιστορία του χειρόγραφου είναι ακόμα γεμάτη κενά, ειδικά σε ό,τι αφορά στις απαρχές της. Από τη στιγμή που το αλφάβητο δεν ανήκει σε καμιά γνωστή γλώσσα και το κείμενο δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, η μόνη χρήσιμη πληροφορία για την προέλευση και την ηλικία του βιβλίου είναι οι εικόνες.
Τέλος, ακόμα μια θεωρία είναι του Σέρτζιο Τορεζέλλα, ειδικός στα αρχαία βότανα, ο οποίος επεσήμανε ότι το χειρόγραφο θα μπορούσε να είναι "αλχημιστικό βοτανολόγιο", που στην πραγματικότητα δεν είχε καμία σχέση με αλχημεία, αλλά ήταν απλά ένα ψεύτικο βοτανολόγιο με επινοημένες εικόνες, που κάποιος "κομπογιαννίτης γιατρός" χρησιμοποιούσε για να εντυπωσιάζει τους πελάτες του.
Οι θεωρίες είναι θεωρίες. Ίσως μια μέρα μάθουμε τι είναι αυτό το βιβλίο, ίσως και όχι. Πάντως σίγουρα είναι κάτι ενδιαφέρον και "μοναδικό" στο είδος του.
